جوان آنلاین: اداره شهر با مشارکت عمومی شهروندان، یکی از دغدغههای همیشگی مسئولان شهری در ادوار مختلف بودهاست. در «من شهردارم» توانسته است تا حد زیادی این دغدغه را عملیاتی کند.
من شهردارم، طرحی است که هنوز شهروندان زیادی نسبت به رسالت آن آگاهی ندارند و برای نخستینبار بر پایه جلب مشارکت مردم شهر اجرایی شد؛ بر همین اساس شهروندان با شرکت در آن، پروژههای مدنظر خود را انتخاب و به شهرداری در تعیین اولویتهای اجرایی کمک میکنند. هدف این طرح، تحقق مفهوم واقعی «شهروند مسئول» در اداره شهری است؛ شهری که آیندهاش را مردم طراحی میکنند.
تاریخچه تولد من شهردارم
برنامه مشارکتی «من شهردارم» از نیمه دوم سال ۱۴۰۱ در تهران آغاز شد؛ برنامهای نوآورانه که میکوشد فاصله میان شهرداری و شهروندان را از طریق گفتوگو، شفافیت و تصمیمسازی مشترک کاهش دهد. در این طرح، مردم برای نخستینبار به شکل سازمانیافته در بودجهریزی شهری نقش مستقیم پیدا کردهاند و نظرات آنها مستقیماً در تخصیص منابع شهرداری اثرگذار خواهد بود.
سازوکار ثبت نیازها و رأی شهروندان
در قالب این طرح، هر شهروند تهرانی میتواند با مراجعه به اپلیکیشن «شهرزاد» یا سامانه اینترنتی manshahrdaram. tehran. ir نیازهای عمرانی، خدمات شهری، فرهنگی، شهرسازی، حملونقل، ورزشی و اجتماعی محله خود را ثبت کند. در ادامه، این نیازها پس از بررسی کارشناسی، در قالب فهرست پروژههای پیشنهادی هر محله به رأی شهروندان گذاشته میشود تا اولویتها نه در اتاقهای بسته اداری، بلکه با نظر ساکنان محله تعیین شود. این فرایند به شهروند یادآوری میکند که نظر او فقط محدود به انتخابات نیست؛ بلکه میتواند در انتخاب محل احداث زمین ورزشی، بهسازی پیادهرو، اصلاح روشنایی معابر، ایجاد بوستان محلی و حتی برنامههای فرهنگی و اجتماعی محله هم اثرگذار باشد. به این ترتیب، «من شهردارم» تجربهای ملموس از مردمسالاری شهری را در مقیاس محله پیادهسازی کردهاست.
از ۳۴۵ هزار تا ۲ میلیون مشارکتکننده
در نخستین دوره طرح «من شهردارم»، حدود ۳۴۵ هزار شهروند تهرانی در سامانه موردنظر شرکت کردند و از میان بیش از ۲ هزار ایده و پیشنهاد ثبتشده، هزارو۴۶۲ پروژه برای اجرا برگزیده شد. برای اجرای این پروژهها ۹/۳ همت بودجه (حدود ۳هزارو۹۰۰ میلیارد تومان) اختصاص یافت که نشاندهنده یک گام جدی در سپردن بخشی از بودجه شهر به انتخاب مستقیم مردم بود.
مستندات نشان از آن دارد که در دوره دوم نیز، استقبال شهروندان جهش چشمگیری داشت؛ بیش از یک میلیون و ۳۵۲ هزار نفر در فرآیند رأیدهی و انتخاب پروژهها مشارکت کردند و در نتیجه ۲هزارو۹۵۵ پروژه منتخب تعریف شد. برای این دوره ۱/۷ همت اعتبار پیشبینی و در قالب ردیفهای مختلف بودجه شهرداری تهران تخصیص دادهشد که نسبت به دوره اول تقریباً دو برابر افزایش میل و رغبت شهروندان در تعامل با شهرداری را نشان میدهد.
اما اوج مشارکت در دوره سوم رقم خورد؛ جایی که ۲ میلیون شهروند تهرانی به این پویش پیوستند و بیش از ۴۲ هزار ایده و پیشنهاد در سامانه ثبت شد که پس از غربالگری و تجمیع، در نهایت به انتخاب ۲هزارو۳۴۲ پروژه منجر شد. برای این دوره در مجموع تا حدود ۹/ ۹ تا ۱۲ همت اعتبار در نظر گرفته شد که بخش عمده آن در قالب بودجه مصوب شورا برای اجرای پروژههای منتخب مردم اختصاص یافت.
کارنامه عددی «من شهردارم» در اجرا
خروجی «من شهردارم» فقط روی کاغذ نماندهاست. در دو دوره اول، مجموعاً ۴هزارو۴۱۷ پروژه در سطح مناطق بیستودوگانه تعریف شد که تا پایان سال ۱۴۰۲ حدود هزارو۱۰۰ پروژه به بهرهبرداری رسیدهبود. این روند در سال ۱۴۰۳ نیز ادامه یافت و گزارشهای رسمی از عبور تعداد پروژههای تکمیلشده از مرز ۲ هزار طرح حکایت دارد که به معنای اجرای نزدیک به نیمی از پروژههای مصوب است.
تنوع پروژهها در نیازهای مردم شهر
این پروژهها طیف متنوعی از اقدامات شهری را پوشش میدهد؛ از احداث و تکمیل بوستانهای محلی، زمینهای ورزشی روباز و سرپوشیده، اصلاح هندسی معابر و بهسازی پیادهروها گرفته تا نصب روشنایی در معابر کمنور، بهبود دسترسی افراد کمتوان، ساماندهی فضاهای رهاشده و اجرای طرحهای فرهنگی و اجتماعی در محلهها. هر یک از این پروژهها، مصداقی عینی از تأثیر یک «رأی» شهروندان در تغییر چهره محله بودهاست.
سفیران خدمت؛ پیوند شهرداری و مردم
برای آنکه پیام «من شهردارم» به گوش همه برسد، تنها اتکا به فضای مجازی کافی نبود. به همین دلیل، شهرداری تهران شبکهای از «سفیران خدمت» را در سطح محلات سازماندهی کرد. در دوره اول حدود ۷۰۰ سفیر به صورت میدانی مسئول اطلاعرسانی، راهنمایی شهروندان در نحوه ثبت ایدهها و تشویق مردم به مشارکت بودند و این تعداد در دوره دوم به نزدیک دو هزار نفر افزایش یافت.
این سفیران سه مأموریت اصلی را در دوره چهارم دنبال میکنند. اطلاعرسانی خدمات شاخص شهرداری تهران، ثبت پیشنهادها و ایدههای شهروندان (بهویژه برای کسانی که دسترسی یا مهارت کار با سامانه را ندارند) و انجام نظرسنجیهای میدانی درباره پروژههای پیشنهادی. به این ترتیب، حتی شهروندانی که کمتر از ابزارهای دیجیتال استفاده میکنند نیز در فرآیند تصمیمسازی مشارکت داده میشوند.
افتخار جهانی و نماد ملی
موفقیت طرح «من شهردارم» تنها در مرزهای شهر و کشور باقی نماند. این برنامه در اجلاس بریکس در مسکو موفق شد جایزه جهانی نوآوری ۲۰۲۴ را در بخش مدیریت شهری از آن خود کند؛ افتخاری که نشان میدهد الگوی مشارکتمحور تهران میتواند برای دیگر کلانشهرها نیز الهامبخش باشد.
آغاز دوره چهارم؛ دعوت به آگاهی و اقدام
اکنون که چهارمین دوره طرح «من شهردارم» آغاز میشود، هدف آن است که این برنامه از سطح یک پویش مناسبتی فراتر رود و به یک فرهنگ عمومی تبدیل شود؛ فرهنگی که در آن هیچ شهروندی نسبت به سرنوشت محلهاش بیتفاوت نباشد.
نکته حائز اهمیت این است که «من شهردارم» در ذات خود یک دعوت دوگانه است: دعوت به آگاهی و دعوت به اقدام. آگاهی از اینکه بودجه شهر چگونه و کجا هزینه میشود و اقدام برای اینکه هر شهروند، سهم خود را در انتخاب و پیگیری پروژههای شهری ایفا کند. شهری که در آن هر شهروند یک گام بردارد، شهری خواهد بود که با میلیونها گام همزمان، سریعتر به سوی توسعه، عدالت فضایی و کیفیت زندگی بهتر حرکت میکند.
